Vào thế kỷ 19, tranh chấp phân định biên giới xảy ra giữa bang Washington của Mỹ và đảo Vancouver thuộc British Colombia, Canada (thuộc địa của Anh lúc bấy giờ). Căng thẳng lên đến đỉnh điểm, hai nước chuẩn bị chiến tranh mà nguyên nhân chỉ vì… một con lợn bị giết.
Bối cảnh xung đột
Nguồn gốc của cuộc xung đột được cho là từ tranh chấp ranh giới đầu thế kỷ 19 giữa Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Năm 1818, một hiệp ước được ký kết với hy vọng tránh xung đột bằng cách cho phép công dân của cả hai nước tự do đi lại trong khu vực chồng lấn và các tuyến đường thủy quan trọng.
Tuy nhiên, căng thẳng giữa hai bên vẫn không giảm. Năm 1846, một thỏa thuận khác được ký kết, được gọi là “Hiệp ước Oregon”, xác định ranh giới kéo dài qua vĩ tuyến 49 của vĩ độ tây, đến “giữa eo biển ngăn cách lục địa với đảo Vancouver”. Theo đó, biên giới sẽ đi về phía nam đến eo biển Juan De Fuca trước khi đổ ra biển.
Tuy nhiên, nhiều vấn đề nảy sinh sau đó, như chủ quyền của quần đảo San Juan nằm giữa eo biển Rosario và Haro không được đề cập. Không có gì ngạc nhiên khi cả hai bên đều chọn eo biển có lợi cho mình để diễn giải hiệp ước. Người Mỹ chọn eo biển Haro, trong khi người Anh chọn eo biển Rosario. Điều này có nghĩa là mỗi bên đều tuyên bố rằng quần đảo San Juan là của riêng họ.
Trước khi vấn đề cuối cùng được giải quyết, người Anh đã thực hiện bước đầu tiên. Họ tiến hành thành lập trên Quần đảo San Juan một trạm thu gom cá hồi, thông qua Công ty Hudson’s Bay vào năm 1851. Vào thời điểm người Mỹ tuyên bố chủ quyền với vùng đất này, vào năm 1853, người Anh đã thành lập khu vực này. Đây là trang trại nuôi cừu quy mô lớn.
Không dễ dàng chấp nhận tình trạng này, người Mỹ bắt đầu nhập cư vào đảo và đến năm 1859, có khoảng 30 người Mỹ sinh sống tại đây. Cả hai bên đều coi sự hiện diện của bên kia là bất hợp pháp, nhưng tất cả đều ổn. Cho đến một ngày…
Đảo San Juan, nơi suýt nổ ra cuộc chiến giữa Anh và Mỹ.
Chỉ vì con heo
San Juan là một quần đảo nằm ở phía tây của Bắc Mỹ, thuộc bang Washington. Nó được ngăn cách với đất liền châu Mỹ bởi eo biển Rosario, với đảo Vancouver (Canada) bởi eo biển Haro và eo biển Boundary. Đảo có diện tích 142,59 km2, dân số 6.822 người (theo điều tra dân số năm 2000).
Vào mùa hè năm 1859, vào ngày 15 tháng 6, một con lợn thuộc sở hữu của người Anh đã vào ruộng rau của một nông dân người Mỹ, Lyman Cutler. Đây không phải là lần đầu tiên điều này xảy ra, vì những con lợn thường lang thang tìm kiếm những củ khoai tây ngon để ăn dưới cái nắng như thiêu như đốt.
Tuy nhiên, lần này thì khác. Tức giận vì bị phá hoại mùa màng, Lyman đã rút súng bắn chết con lợn. Thật không may cho anh ta, con lợn thuộc về Charles Griffin, một nhân viên của Công ty Hudson’s Bay.
Anh ta đòi bồi thường cho thủ phạm. Cutler đồng ý trả 10 USD cho mạng sống của con lợn nhưng Griffin từ chối và yêu cầu nhiều hơn, đồng thời báo vụ việc với chính quyền Anh. Cutler bị dọa bắt nếu không bồi thường thỏa đáng.
Không chấp nhận việc người dân của mình bị đối xử như vậy, chính phủ Oregon đã cử một chỉ huy quân sự cùng với 64 binh sĩ đến bảo vệ những người Mỹ định cư tại quần đảo San Juan. Chính phủ Anh coi đây là một hành động xâm lược, họ lập tức cử James Douglas, Thống đốc đảo Vancouver, cùng với tàu khu trục Tribune đến đảo để xử lý vụ việc. Ngay sau đó, các tàu chiến khác cũng được lệnh tham gia.
Không chịu thua kém, quân đồn trú Mỹ đã cầu viện sự hỗ trợ từ đất liền và một đội quân hơn 400 binh sĩ đã có mặt trên đảo với 8 khẩu pháo. Xung đột dường như không thể tránh khỏi, quân Mỹ gấp rút xây dựng công sự và quân Anh tiến hành các cuộc diễn tập pháo binh.
Tuy nhiên, khi Thống đốc Douglas ra lệnh cho lực lượng hải quân Anh đổ bộ lên đảo, thuyền trưởng của Tribune, Geoffrey Phipps Hornby, đã không tuân theo và đợi Đô đốc Robert L. Baynes đến. Mãi đến cuối tháng 8, cuộc đổ bộ mới diễn ra và Baynes được cho là đã vô cùng thất vọng khi biết rằng sự leo thang quân sự chỉ liên quan đến một con lợn bị giết.
đàm phán hòa bình
Thông tin về tình hình đối đầu trên đảo đã được báo cáo cho Tổng thống Hoa Kỳ, James Buchanan. Anh ta hoàn toàn sửng sốt trước tình hình vượt khỏi tầm kiểm soát và ngay lập tức ra lệnh cho Tướng Winfield Scott thương lượng với Thống đốc Douglas để xoa dịu cuộc xung đột sắp xảy ra. Đây là một bước đi khôn ngoan vì Scott đã tham gia vào các cuộc đàm phán biên giới từ những năm 1830.
Đến tháng 10 năm 1859, các cuộc đàm phán bắt đầu. Không bên nào muốn bắt đầu một cuộc xung đột vũ trang toàn diện, nhưng họ cũng không sẵn sàng từ bỏ chủ quyền lãnh thổ của mình. Cuối cùng, hai nhà đàm phán đã đồng ý giảm số lượng binh lính, súng ống và tàu chiến, nhưng không giải tỏa hoàn toàn khỏi khu vực tranh chấp.
Mỗi bên sẽ có một lực lượng gồm 100 người và làm việc cùng nhau để chia sẻ trách nhiệm đối với hòn đảo, cho đến khi đạt được một giải pháp chính thức. Người Anh đóng quân ở miền Bắc, còn người Mỹ đóng quân ở miền Nam.
Trong thời gian này, lực lượng hai bên kiềm chế, ứng xử ôn hòa, thường xuyên thăm hỏi, dự các ngày quốc lễ của nhau. Họ không ngờ sự bế tắc này kéo dài thêm 12 năm nữa.
Cuối cùng, năm 1871, Hiệp ước Washington được ký kết, không chỉ giải quyết vấn đề quần đảo San Juan mà còn nhiều bất đồng khác giữa hai nước.
Đến năm 1872, Quần đảo San Juan được tuyên bố là lãnh thổ của Mỹ, nông dân và lính thủy đánh bộ Anh rời đảo. “Cuộc chiến lợn” kết thúc sau 15 năm căng thẳng. Không bên nào chịu thiệt hại, ngoại trừ con lợn của Anh bị giết.
Theo Bí ẩn lịch sử
Bài viết gốc: https://gamek.vn/suyt-no-ra-chien-tranh-chi-vi-mot-con-lon-178221205152315368.chn
