Zettai ryōiki (絶対領域 tuyệt đối lĩnh vực), gọi tắt là ZR, cũng được ra đời từ lí do này, xuất phát từ phần da bị lộ kéo dài từ chỗ bít tất đến chân váy. Thuật ngữ được biết đến rộng rãi lần đầu tiên như một từ lóng của văn hóa otaku khi đó là một đặc điểm của các nhân vật moe trong anime, manga và các sản phẩm giải trí liên quan, nhưng ngày nay nó được công chúng sử dụng rất nhiều tại Nhật Bản và được biết đến như một loại thời trang riêng.
Lịch sử và phát triển
Theo nguồn Wikipedia, thuật ngữ lần đầu được biết đến nhờ siêu phẩm Neon Genesis Evangelion ra mắt năm 1995, nhưng khi đó nó mang một nghĩa hoàn toàn khác. Trong một tờ rơi kèm theo băng hình VHS, cách diễn tả “Zettai Kyōfu Ryōiki” (絶対恐怖領域 “Tuyện đối khủng bố lĩnh vực”) đã được dùng làm bản dịch cho thuật ngữ tiếng Anh “A.T. Field” (A.T.フィールド Absolute Territory Field) trong anime này sang tiếng Nhật. A.T. Field là một loại tường chắn bảo vệ năng lượng. Nó được mệnh danh là một “khu vực thần thánh mà không kẻ nào có thể xâm phạm” (何人にも侵されざる聖なる領域) và giúp tạo ra cho người sử dụng một màng chắn không thể xuyên thấu khi tấn công. Ngoài ra thuật ngữ này còn ám chỉ “lá chắn tâm hồn”(心の壁). Manga Neon Genesis Evangelion đã cung cấp cách đọc gọn của thuật ngữ là “Zettai Ryōiki” bằng chữ furigana bên cạnh từ “A.T. Field”. Ý tưởng “khu vực thần thánh mà không kẻ nào có thể xâm phạm” đã bắt nguồn cho ý nghĩa của thuật ngữ hiện tại.
Tuy nhiên, thuật ngữ này được biết đến như bây giờ lại được đóng góp rất lớn từ Ukagaka —phần mềm cung cấp nhân vật moe ảo cho máy tính của người dùng. Mọi sự bắt đầu từ một bài đăng cũ trên blog vào tháng 3 năm 2001 tiết lộ về nhân vật Mayura, nhân vật mới trong Ukagaka với tựa: “Như tôi đã nói trước đây, phần da giữa chiếc váy ngắn và vớ đầu gối là bất khả chiến bại. Bạn thậm chí có thể nói đó là vùng đất thánh tuyệt đối!”
Khó có thể khẳng định hoàn toàn việc Mayura ra mắt góp phần đưa cụm từ này trở nên phổ biến trong giới Otaku, bởi lẽ vào thời đó, váy ngắn và tất cao khá phổ biến. Vì vậy, việc kết hợp giữa chúng cũng không phải điều gì to tát lắm.
Nếu nhìn những anime cũ trước thời gian đó như “ Thám tử lừng danh Conan”, “Thủ lĩnh thẻ bài” hay “Một nửa Ranma”, phong cách thiết kế nhân vật này hiếm khi được sử dụng một cách chính thức. Tuy nhiên, mọi chuyện đã hoàn toàn thay đổi từ năm 2001, sau khi Mayura ra đời, hàng chục các phần mềm ăn theo cùng với các ấn bản doujin được ra đời, giúp thay đổi cũng như đưa ra chuẩn mực mới cho phần mềm Ukagaka vào thời đó. Tiêu biểu như, cuốn doujin đầu tiên nhắc đến cụm từ ZR được bầy bán tại khu vực NF121 tại Comiket cùng năm đó.
Ngoài ra, trang web bán hàng trực tuyến Hanataba Terrace cũng đăng tải một bài viết liên quan đến tiêu chuẩn vàng của ZR vào năm 2002, với tỉ lệ lý tưởng (tỉ lệ vàng) giữa chiều dài của váy ngắn, phần da lộ ra, và phần tất trên đầu gối là 4:1:2.5 với dung sai 25%. Thậm chí, vào năm 2007, hệ thống chấm điểm định nghĩa theo ZR với 5 cấp độ khác nhau tùy thuộc theo độ dài của tất cũng được đề xuất bởi một blog Anime Desho Desho. Theo ADD thì chỉ có S, A và B mới thực sự là ZR. Chính vì thế, hệ thống này cũng góp phần xác nhận lại và đồng ý rẳng tỉ lệ lý tưởng ZR là 4:1:2.5 mà Hanataba Terrace đã đăng trước đó.
Kể cả khi độ hot của nền tảng Ukagaka đã giảm xuống đáng kể, vẫn có rất nhiều các doujin mới được ra mắt dành riêng cho khái niệm moe dựa trên tiêu chuẩn vàng này trong các năm tiếp theo. Đáng tiếc rằng thuật ngữ này chỉ được dùng trong một nhóm nhỏ Otaku trong những năm 2000 trước đây.
Vậy thì thứ gì đã khiến cho ZR nổi tiếng như bây giờ, nhiều nguồn cho rằng chính sự ra mắt thời trang đại chúng với phong cách ZR trong chương trình truyền hình Terebi Champion của đài TV Tokyo cuối năm 2005 đã giúp cho ZR được nhiều người biết đến như bây giờ. Mặt khác, theo Wikipedia Nhật Bản, sự lan rộng của ZR bị ảnh hưởng rất lớn bởi sự thành công của bộ phim truyền hình Densha Otoko vào mùa hè năm 2005. Điều đó cho thấy chính truyền thông mới là người đi đầu cũng như chất xúc tác chính khiến ZR được phổ cập rộng rãi.
Vậy xét theo khía cạnh anime hay chính bản thân otaku thì sao, ZR đánh dấu bước ngoặt rất lớn khi các nhân vật được thiết kế theo phong cách này được pha lẫn với tính cách tsundere mà nhiều otaku vẫn hằng mong ước, nó như là một cái trend vào thời đó vậy, tiêu biểu như Rin (Fate/Stay Night), Taiga (Toradora!) hay Louise (Zero no Tsukaima). Các nhân vật này đều có đặc điểm chung là gì?! Mọi người hay tự đoán đi nhé!
Vây tại sao thời kì đó lại có quá nhiều các anime thể loại tsundere như thế này ra đời. Nhiều giả định cho rằng sự kết hợp quần áo theo kiểu ZR chính là lời giải thích thích đáng nhất cho tính cách tsundere của các nhân vật này. Hầu hết các kiểu nữ nhân vật chính có phong cách tsundere thường vừa “tsun” lại vừa “dere”, phụ thuộc vào nhiều yếu tố và tình huống khác nhau. Xét theo một cách khác, nhân vật dạng này lại vừa “đóng” vừa “mở” tính cách với người xung quanh. Tương tự như vậy, chiếc váy ngắn biểu đặt cho thành ý cởi mở và có phần thân thiện của họ. Tuy nhiên, những nữ tsundere không thân thiện vô điều kiện, họ tiếp cận người khác với sự nghi ngờ. Vì thế đôi vớ cao thể hiện cho sự nghi ngờ, rụt rè của họ. Họ không phơi bày đôi chân trần của họ cho cả thế giới để xem, mà ngược lại họ lại che giấu nó, chỉ để hở một phần da nhỏ ở phía trên theo một cách đáng yêu và tinh nghịch. Và sau đó như các bạn thấy là một loạt các hoạt cảnh fan service lộ pantsu thần kì mà chúng ta được thấy trong suốt giai đoạn anime thập niên này.
Phổ cập và định hướng mới
ZR tiếp tục được sử dụng rất nhiều trong những năm sau đó, chủ yếu gắn liền với hình ảnh tsundere, ví dụ như Yuri trong Angel Beats! hay Asuna trong Sword Art Online, Yukino trong Yahari Ore no Seishun Rabu Kome wa Machigatteiru hay Chitoge trong Nisekoi. Xét theo góc nhìn khác, nó cũng giống như cái hint vậy, nếu bạn xem anime mới ra và thấy một nhân vật nữ được thiết kể theo kiểu ZR thì gần như chắc chắn rằng bé gái đó là tsundere. Mặc dù vậy, do sự tôn sùng và hấp dẫn của nó trong mắt nam giới, ZR cũng không còn gói gọn trong hình ảnh tsundere như ngày nào, nó coi như biểu tượng thiết kế nhân vật trong anime bây giờ vậy. Điểm qua mấy anime mới mùa gần đây, chúng ta cũng thấy rõ được ZR nó ăn sâu vào tiềm thức mấy ông bà thiết kế nhân vật anime như thế nào. Một Hifumi bẽn lẽn nhưng rất tốt bụng trong New Game! hay hình ảnh Umaru tinh nghịch trong Himouto! Umaru-chan.
ZR từ trước giờ vẫn luôn luôn gắn liền với đồng phục nữ sinh, đơn giản vì váy ngắn là đặc điểm nhận biết của các nữ sinh trung học trong anime. Tuy nhiên, ZR đã bắt đầu thoải khỏi sự rập khuôn đó và lấn sân sang các mặt trận khác, Konosuba! hay Danmachi luôn luôn là những ví dụ tiêu biểu cho việc, ZR đi đá sân đội bạn tốt như thế nào. Thậm chí, ZR giờ xuất hiện nhan nhản trên các light novel về isekai, hầu hết bạn sẽ thấy ảnh bìa của các bộ ăn khách như Utsuro no Hako to Zero no Maria hay Arifureta Shokugyou de Sekai Saikyou đều có ảnh bìa thiết kế theo kiểu ZR đập vào mắt người mua.
Vậy điểm chung của mấy cô nàng theo trend mới này là gì? Đó chính là Action Character. Bạn đã bao giờ thấy cô nàng nào đó mặc quần dài rồi đá đít ai đó trong anime chưa, tất nhiên là không rồi. Hầu hết các nhân vật được thiết kế dựa trên ZR bây giờ, đều là những cô nàng hoạt bát, cá tính, sẵn sàng cho bạn ăn ngay 1 cước nếu cần thiết. Tất nhiên, nói qua rồi lại nói lại, Action girl luôn có biểu tượng hình ảnh gắn liền với một chút khó khăn trong việc tiếp xúc hay giao tiếp, đi kèm đó là tính cách mạnh mẽ được thể hiện qua chiếc váy ngắn có nếp váy dễ thương. Về cơ bản action girl phần nhiều vẫn chỉ là tsundere mà thôi.
Lạm dụng thái quá hay trào lưu đương đại?
ZR chắc chắn là sự tôn sùng, nếu xét theo chiều hướng tiêu cực. Các anime mới ra luôn có poster theo kiểu ZR với góc nhìn được đặt rất thấp để hiện ra nét đẹp vùng đùi bị lộ ra. Thậm chí có hẳn vài bộ anime chỉ có thiết kế ZR cho toàn bộ các nhân vật nữ như Ange Vierge hay Isekai Maō to Shōkan Shōjo no Dorei Majutsu. Nhưng hãy nhìn xa hơn thế, ZR chính xác là một trong những thứ tinh tế nhất được tạo ra dành cho văn hóa Nhật Bản, do quá phổ cập, bạn sẽ không nhận thấy nó gần gũi thế nào trong các anime nổi tiếng bây giờ. Đôi lúc các bạn tự hỏi sao Hatsune Miku lại được ăn mặc như vậy chưa?! hay Love Live! tại sao lại có thiết kế nhân vật đẹp đến vậy?! Câu trả lời rất rõ ràng: ZR.
Zettai Ryoikii giờ đã vượt qua ngoài ranh giới fanservice anime, nó gần như xóa bỏ cái mác gợi dục, vốn ăn sâu trong tiềm thức của nhiều người. ZR đánh đúng tâm lí vào phái mạnh, nhất những otaku nam, những người tôn sùng triết lí moe. ZR mang đến cho chúng ta làn gió mới, che đậy đi những thứ dung tục sẵn có, nhấn vào vùng gần với chỗ mà hầu hết đàn ông cho là phần quan trọng nhất của nữ giới: vùng cấm. Cùng thời gian đó, ZR cũng được tôn làm chuẩn mực của thời trang Nhật, sẽ khá thú vị khi 10 năm nữa, bạn đọc lại bài viết này rồi thấy ZR trong tương lại liệu còn tồn lại trường tồn cùng với thiết kế nhân vật anime, hay phá cách hoặc mai một đi theo thời gian. Dù có phá cách, thay đổi kiểu dáng hay biến mất sau 7–10 năm nữa, nhưng ZR vẫn sẽ là một trong những thiết kế mang lại yếu tố thẩm mĩ và đẹp nhất từng được tạo ra trong thập kỉ anime đương đại này.